 |
|
Onderhoud vijver najaar en winter
|
De vijver in de winter en najaarsonderhoud
In algemene zin, moeten in het najaar de afgestorven plantendelen en ingewaaide bladeren uit de vijver worden verwijderd, dit voorkomt dat ze op de bodem gaan rotten. Een laag organisch afval op de bodem vergroot de kans op verzuring van de vijver waardoor niet alleen uw overwinterende vissen het moeilijker zullen krijgen, maar ook neemt de kans op algenproblemen en een slechte plantengroei in het voorjaar sterk toe.
Het beste kunt u dus elke dag even het in de vijver gevallen blad verwijderen, dit gaat heel goed met een schepnetje.
Hetzelfde geldt voor reeds rottend blad of slib op de bodem, dit haalt u weg met een schepnet waar u eventueel, in het geval van fijn slib, een panty overheen kunt doen. Werkt u wel met hele rustige bewegingen zodat u het fijne slib niet door de hele vijver doet dwarrelen. Pas ook op dat u geen lekkage veroorzaakt als uw vijver is aangelegd met vijverfolie. Ook handig is een speciale vijverstofzuiger of slibzuiger.
Het is niet verstandig om jaarlijks de hele vijver leeg te pompen om de bodem schoon te kunnen maken. Hiermee verwijdert u niet alleen allerlei nuttige kleine waterdiertjes maar ook tast u daarmee de bacteriële huishouding in belangrijke mate aan en die is juist in de winter erg belangrijk. Daarnaast levert het veel stress op voor aanwezige vissen.
Onderhoud van de vijverplanten
Het bladgroen van de meeste waterplanten sterft af in het najaar, verwijdert u dit in het najaar zoveel mogelijk uit de vijver. U kunt wel een gedeelte laten staan als schuilplaats voor de vissen. Deze achtergebleven dode plantendelen moet u dan wel vroeg in het volgend voorjaar verwijderen als de planten opnieuw beginnen uit te schieten.
Te groot geworden planten kunt u het beste delen en herpoten, dit geeft een sterkere groei in het voorjaar. Hierdoor zorgen ze voor een sterke opname van voedingsstoffen uit het water waardoor er minder algen zullen ontstaan.
Om dezelfde reden, moeten ook te dicht begroeide moerasgedeeltes of helofytenfilters worden uitgedund. Snoei de planten hier echter niet te drastisch. Laat u ongeveer 2/3 deel van de goed groeiende planten zoals ze zijn. Zo houdt u de sterkste groeiers in toom maar kan het moeras of filter in het voorjaar toch volop zijn zuiverende werk doen. Haal vijverplanten die kunnen bevriezen, bijvoorbeeld de waterlelie, uit de vijver als het echt begint te vriezen en bewaar ze in natte turf o.i.d. op een vorstvrije plaats.
Informatie over het onderhoud van waterlelies
Breng de waterwaarden op orde
Om verschillende redenen, is het belangrijk om voor de winter de waarden van uw vijverwater te meten en op orde te brengen.
De hardheid van het vijverwater, de gH waarde, loopt altijd langzaam terug maar dit proces wordt nog eens versneld door de relatief grote hoeveelheid zacht regenwater die in het najaar gebruikelijk valt.
Om verzuring van de vijver in de winter te voorkomen dient de gH waarde minimaal 8 te zijn voordat de winter ingaat.
Een waterhardheid van minimaal 10 wordt aanbevolen voor de zuurstofplanten om in het voorjaar op tijd en voorspoedig tot ontwikkeling te komen.
Als deze waarde wordt veronachtzaamd en als gevolg daarvan de zuurstofplanten in het voorjaar niet goed groeien door een tekort aan mineralen en sporenelementen, is het vaak te laat om nog in te grijpen en ontstaan er algenproblemen.
U kunt de gH waarde verhogen met GH-Plus of Biostable .
Het carbonaatgehalte van het vijverwater, of kH waarde, moet goed zijn om het teveel aan CO2 dat zich in de winter voordoet te kunnen bufferen.
Als deze waarde op orde is, kan een teveel aan CO2 worden opgeslagen zonder aantasting van het evenwicht in de vijver. Een kH waarde van minstens 6 wordt aanbevolen.
U kunt de kH waarde verhogen met KH-Plus.
Door toepassing van GH-Plus en KH-Plus versterkt u eveneens de bacteriologische huishouding en houdt u een gezonde pH-waarde (= zuurgraad)
Een vijver waar in het najaar onvoldoende onderhoud is gepleegd, krijgt met grote waarschijnlijkheid te maken met een algenprobleem in het voorjaar. Als de vijver niet is ontdaan van afgestorven plantenresten, bladeren en ander organisch afval zal er, al dan niet onder het ijs, een verzuring plaatsvinden van het vijverwater. In dit verzuurd milieu zullen niet alleen uw vissen zich slecht voelen maar ook de essentiële zuurstofplanten in het voorjaar zich nauwelijks ontwikkelen of zelfs helemaal afsterven. Het logische gevolg daarvan is dat zweefalgen hun kans grijpen en de vijver een groene soep zal worden. Het herstellen van dit probleem is veel ingrijpender, lastiger, en in elk geval meer tijdrovend dan een goede schoonmaakbeurt van de vijver in het najaar.
Minder een kwestie van onderhoud, maar meer van natuurlijke processen is de ontwikkeling van draadalgen.
Door de lage watertemperatuur, komt de groei van de vijverplanten in het najaar en winter vrijwel helemaal stil te liggen waardoor ze nagenoeg geen voedingsstoffen meer opnemen en omzetten in zuurstof. Draadalgen zijn echter minder veeleisend dan waterplanten en groeien dus altijd langer door. Ook groeien ze in het voorjaar eerder en sneller dan de zuurstofplanten in uw vijver. Door dit gegeven en door het overschot aan voedingsstoffen na de winter, krijgen veel vijvers in het voorjaar te maken met een explosieve groei van draadalgen. Dit is niet alleen lastig maar kan ook een bedreiging voor de ontwikkeling van uw planten zijn.
De beste manier om draadalgen te voorkomen is om te zorgen dat de waterwaarden op orde zijn en de bodem schoongemaakt is. Gebruik eventueel ook ons product ALG-Vijververbeteraar
Maakt u zich daar niet al teveel zorgen om.
Koudwatervissen kunnen zonder probleem de koude winter in de vijver overleven als de vijver geheel of gedeeltelijk minstens 80 cm diep is. Voor koivijvers is de minimale diepte 150 cm.
De onderste lagen water zullen niet zo snel bevriezen en de vissen raken in een soort winterslaap waardoor ze minder bewegingsruimte nodig hebben.
Alleen bij een lang aanhoudende extreme kou waarbij de kans bestaat op het volledig bevriezen van het vijverwater, moet u extra maatregelen nemen. (waar we later op terug komen)
Uiteraard kunnen tropische en jonge, pasgeboren vissen niet in de vijver overwinteren; zij moeten uit de vijver worden gehaald en in een aquarium o.i.d. overwinteren. Denk er ook aan om vanaf het najaar geen nieuwe vissen meer uit te zetten.
De vissen overwinteren in het diepste gedeelte van de vijver en al hun levensprocessen functioneren op het laagste niveau. U hebt er eigenlijk geen omkijken naar en laat ze zoveel mogelijk met rust. Mocht u echter constateren dat ze ondanks de koude watertemperatuur zich toch hoog in het water bevinden, dan is er mogelijk een tekort aan zuurstof of te veel CO2 in het water en moet u wel maatregelen nemen. (Zie hieronder ‘De vijver ijsvrij houden’)
Ook de koihouders zonder een verwarmde vijver maken zich vaak zorgen over de winterperiode.
Toch kan ook de koi prima overwinteren in water tot en met een minimum van ongeveer 3 graden Celsius.
Het enige waar rekening mee gehouden moet worden is dat temperatuurschommelingen beperkt blijven tot een graad of 3 per dag anders kan het stress veroorzaken.
Bij afwezigheid van vijververwarming zijn grotere schommelingen te voorkomen door de vijver af te dekken met een (transparant) isolatiemateriaal zoals bijvoorbeeld noppenfolie of polycarbonaatplaten.
Als u een net over de vijver hebt gespannen, laat dat dan ook in de winter zitten. In de winter bezoeken de hongerige reigers heel graag uw tuinvijver en uw ‘slaperige’ vissen zijn dan een eenvoudige prooi voor de reigers.
Misschien is dit nog wel de meest gestelde vraag.
In het najaar kunt u eventueel nog, eventueel met speciaal wintervoer, bijvoeren. Voer kleine beetjes maar let er heel goed op dat alles opgegeten wordt en er geen voer overblijft.
Voer de vissen onder een watertemperatuur van 6 graden nauwelijks of gewoon helemaal niet. Vissen zijn bij deze temperaturen vrijwel inactief en hun stofwisseling staat op een zeer laag pitje, ze raken in een soort winterslaap. Veel voeren heeft geen enkele zin en zorgt alleen maar voor meer algenvorming in het voorjaar.
Voer alleen de steuren, ook als de watertemperatuur onder de 6 graden zakt. Doe dit door een kunststof buis rechtstandig op de bodem te zetten waarna u er van bovenaf het voer voor de steur in doet.
Als de steuren bij de buis in de buurt komen, tilt u de buis iets op waardoor het voer vrijkomt. Dit voorkomt dat de andere vissen het opeten. Maar voer ook de steuren in de winter zeer spaarzaam.
Probeer steeds met een heel klein beetje voer of uw vissen het ‘komen halen’. Als dit niet meer gebeurt, kunt u stoppen met voeren.
In het najaar neemt de activiteit van de vijverplanten al af en in de winter ligt het leven in de vijver bijna helemaal stil. De zuurstofproductie van een aantal onderwaterplanten en algen gaat wel door, zij het in hele geringe mate. Zelfs onder een dik pak ijs vind er toch nog enige zuurstofproductie plaats. Deze zuurstofproductie is natuurlijk van belang voor uw overwinterende vissen en het andere dierlijke leven in uw vijver.
In de winter wordt door de vijverplanten echter maar weinig CO2 in zuurstof omgezet.
Tijdens strenge winters en langdurig dichtgevroren vijvers kan dit zuurstofgebrek verergerd worden door de ijslaag op de vijver. Hierdoor kan er geen zuurstof meer worden opgenomen van het wateroppervlak. Een veel groter gevaar is echter dat het teveel aan CO2 niet uit het water kan ontsnappen en er daardoor verzuring optreedt. Het water dient daarom bij voorkeur een open verbinding met de buitenlucht te houden. Dat hoeft niet heel erg groot te zijn maar het is wel het beste om een gedeelte van de vijver ijsvrij te houden of een klein wak in het ijs open te houden.
Dat is dus niet zoals veel mensen denken, in de eerste plaats bedoeld om uw vissen te kunnen laten ‘ademen’ maar om het teveel aan CO2 te laten ontsnappen en daarmee de verzuring van het vijverklimaat.
Er mag dus best ijs op de vijver liggen, het openhouden van een flink gat is voldoende.
U kunt daarvoor gebruik maken van een speciale ijsvrijhouder of een of meer beluchtingssteentjes (bruissteentjes) in de vijver plaatsen die u aansluit op een luchtpompje.
Dit is een eenvoudige en goedkope manier om het geheel dichtvriezen van uw vijver tegen te gaan.
Dit komt omdat de luchtbelletjes het water bewegen met als bijkomende voordelen dat extra zuurstof in het water wordt gebracht en het teveel aan CO2 sneller wordt afgevoerd.
Breng de beluchtingssteentjes niet dieper aan dan ca. 20-40 cm onder het wateroppervlak.
Bij een grotere diepte worden de onderste warmere waterlagen vermengd met de koudere bovenste en dat is nu juist niet de bedoeling.
Overigens, als u een of meer steuren in de vijver houdt, moet u zeker de vijver in de winter op deze manier beluchten omdat steuren zuurstofarm water niet zullen overleven.
Sommige mensen dekken de vijver af met isolatiemateriaal om bevriezing tegen te gaan. Als u dat overweegt, gebruikt u dan een lichtdoorlatend materiaal. Zo komt er toch nog enig daglicht in de vijver en dit is belangrijk voor de planten en voor de vissen (aanmaak van vitamine D)
Tot slot, is er nog de mogelijkheid om een vijververwarming aan te schaffen, maar houdt u er rekening mee dat dit vrij veel stroom verbruikt.
Als u al een luchtpompje hebt, kunt u ook zelf goedkoop een prima ijsvrijhouder maken. Kijk op de pagina Vijver-Doe-Het-Zelven
Er is ook geen reden om in paniek te raken als uw vijver helemaal is dichtgevroren want een vijver die helemaal dichtvriest, kan op zich niet zoveel kwaad.
U hoeft ook niet te vrezen dat uw vissen zullen ‘stikken.’
Pas als uw vijver langer dan een aaneengesloten week helemaal dichtgevroren is geweest, is het aan te raden om een gat in het ijs te maken.
Voorwaarde daarbij is wel dat het een goed onderhouden en schone vijver is. Als u uw vijver niet hebt kunnen schoonmaken en vijverbodem bedekt ligt met een dikke laag rottend bladafval, is het wel van belang om een opening in het ijs te maken en te houden. De schadelijke gassen uit het slib kunnen anders niet ontsnappen door de ijslaag.
Hierdoor ontstaan zodanige sterke trillingen in het water dat uw vissen kunnen sterven als gevolg van stress of schade aan de zwemblaas.
De veiligste manier om een gat in het ijs te maken is om een pan met kokend water op het ijs te zetten en zo een gat te smelten. Giet echter nooit het hete water op het ijs om een wak te creëren, ook dit kan de dood van uw vissen betekenen. Natuurlijk controleert u bij aanhoudende vorst wel regelmatig of de gemaakte gaten niet opnieuw zijn dichtgevroren.
Als u uw vijver veiligheidshalve toch van extra zuurstof wilt voorzien en u gebruikt geen luchtpomp met beluchtingssteen, belucht u dan simpelweg uw biologische filter extra. Dat is tegelijkertijd een prima stimulans voor de nuttige bacteriën die zich in het filter bevinden en u verrijkt meteen het water onder het ijs extra met zuurstof.
Als u een gat of wak hebt gemaakt, kunt u daaruit zoveel water wegscheppen of pompen dat er een ruimte ontstaat van enkele centimeters tussen de onderkant van het ijs en het wateroppervlak. Deze isolerende luchtlaag zorgt ervoor dat de ijslaag niet of nauwelijks meer in dikte toeneemt.
Wel of geen sneeuw op de vijver?
Hoewel sneeuw op zich een prima isolatie vormt, is het toch belangrijk om het zo snel mogelijk te verwijderen.
Doe het echter wel rustig en zonder veel lawaai om de vissen niet te verstoren. Gebruik liever een bezem dan bijvoorbeeld een sneeuwschuiver.
Hoe meer zonlicht er in de winter in de vijver valt, des te beter.
Want ook al zijn de vissen en planten in winterrust, elk straaltje zonlicht in de donkere winterperiode doet ze goed. Met name de zuurstofplanten hebben zoveel mogelijk zonlicht nodig in deze periode.
Een wintervijver kan het beste met rust worden gelaten.
Bedenk dat uw vissen een soort van winterslaap houden en zoveel mogelijk met rust moeten worden gelaten. Laat de vijver en de tuin voor wat het is tijdens de winter, gun uzelf ook eens rust. Kijk alleen af en toe of het goed gaat met uw vissen en of de vijver niet helemaal is dichtgevroren.
Men denkt er vaak niet bij na, maar water is een uitstekende geleider van geluid. Werkzaamheden aan de tuin in de nabijheid van de vijver, of nog erger aan de vijver zelf, veroorzaken trillingen in de vijver waarvan de vissen last zullen hebben en deze kunt u het beste zoveel mogelijk vermijden
Ook het lopen op een dichtgevroren vijver is niet aan te bevelen. Schaatsen is helemaal onverstandig, ook vanwege de kans op beschadigingen aan de vijverranden.
Ook een bevroren vijver in de winter is mooi om naar te kijken. Overweeg eens om extra verlichting bij de vijver aan te brengen. Geniet ervan!
Aandacht voor de vijvertechniek
Veel beginnende vijverbezitters maken een de cruciale fout door de vijverfilters in de winter stil te leggen. Ze maken hem eens grondig schoon om hem in het voorjaar weer fris in bedrijf te kunnen stellen. Fout! In het filtermateriaal bevindt zich een belangrijk leven dat gedood wordt door deze handelswijze. Deze in het filter levende kolonie van uiterst nuttige vijverbacteriën heeft er vaak maanden over heeft gedaan om uit te groeien tot een goed werkzaam geheel. Het opstarten van de ‘steriele’ filter in het voorjaar kan weken tot een meer dan een maand duren met alle gevolgen van dien, zoals overmatige algengroei.
Het advies is dan ook om de filters in de winter in bedrijf te houden als dit ook maar enigszins mogelijk is. Uiteraard moeten ze wel goed worden beschermd tegen de vrieskou om kapotvriezen te voorkomen maar ook om de kolonie van nuttige bacteriën te behouden.
Het meest ideale is als de vijverpomp zo diep in het water geplaatst is dat hij niet kan bevriezen of dat hij op het droge in een vorstvrije ruimte is geplaatst. Wel moet er dan nog worden bekeken of de leidingen en slangen niet kapot kunnen vriezen.
Indien aan bovenstaande voorwaarden wordt voldaan, is het beter om de pomp en het filter gedurende de winter gewoon in werking te laten. Uiteraard is er niets op tegen om de pomp af en toe eens grondig te controleren en schoon te maken, maar dat kan ook in een ander jaargetijde.
De motor en het binnenhuis van de pomp zijn erg gevoelig voor vorst. Pompen in een ondiepe vijver dienen dus te worden verwijderd voordat de vorst intreedt om schade te voorkomen. Als het een pomp betreft die op de filter is aangesloten, betekent dat uiteraard ook dat de filter niet meer zijn werking kan doen (zie boven)
Als u de pomp uitschakelt en uit het water verwijdert, kunt u hem schoonmaken en op een goede werking controleren. Daarna kunt u hem het beste laten overwinteren in een emmer water die in een vorstvrije ruimte staat. Dit voorkomt het kapotvriezen maar zorgt er tevens voor dat de rubberringen niet uitdrogen.
Voor (pompen van) een aanwezige fontein, waterval, skimmer, beekloop etc. is bovenstaande uiteraard ook van toepassing.
Het is ook veel beter om deze pompen in de winter buiten werking te stellen omdat ze zorgen voor een snellere afkoeling van het vijverwater.
Ook de pomp van het moerasfilter of helofytenfilter kan worden afgesloten aangezien de planten in de winter in rust zijn en nagenoeg geen filtrerende functie vervullen.
Denkt u er ook aan om, indien nodig, de sproeikop van de fontein te verwijderen en leidingen en slangen te verwijderen of leeg te laten lopen om vorstschade te voorkomen.
Ook pompen van skimmers kunnen het beste buiten gebruik worden gesteld en verwijderd om bevriezing te voorkomen.
Loop gewoon eens langs uw hele vijverinstallatie en vraagt u zich eens af welke onderdelen eventueel vorstschade zouden kunnen oplopen.
Het gebruik van een UV-filter heeft in deze periode geen nut. U kunt hem dus afkoppelen, schoonmaken met azijn en opbergen tot het volgend voorjaar. Bestel eventueel alvast een nieuw lampje. Wees wel voorzichtig met het beschermende kwartsglaasje.